Besluit van de Redenaar na Bouwstuk "De tijd van vooruitgang is voorbij. Wat nu?"

Als over het begrip 'tijd' wordt gesproken, komt onvermijdelijk in mij de versregel op van P.C. Boutens 'Hoe laat is 't aan de tijd? 't Is liefdesuur.'

Hoe mooi zou het zijn als het altijd liefdesuur tussen de mensen, tussen Zusters en Broeders was. Maar de realiteit wil het anders. Zoals Z.: Spreekster aantoonde, leven we in een wereld in crisis, we zijn de greep verloren en dienen de oude en de nieuwe afgoden van het kapitalisme. The west has won. Een overwinning met consumentenparadijzen, wegwerpcultuur en alles georganiseerd op rationele, economische basis. Dus rijst nu de vraag: Is de westerse mens in staat een alternatief te ontwikkelen voor het bestaande maatschappijmodel in crisis ? Hoe kunnen we de samenleving binnen goede banen houden?  Of is het zo dat een crisis slechts een stormachtige overgang is naar een andere realiteit? Zodra je deze realiteit aanvaardt, is de crisis immers voorbij.

Filosofe Tinneke Beeckman zoekt de oplossing bij Spinoza wiens denken alternatieven aanreikt voor het crisisdenken van vandaag. Wie greep wil op zijn bestaan, kan best zoveel mogelijk inzicht verwerven in zichzelf en in de werkelijkheid. En dat is immers ook onze betrachting waar wij al zo vaak aan refereerden en waarvoor wij onder meer hier wekelijks samenkomen: levenslang leren, inzicht verwerven in de rationele logica van oorzaak en gevolg. ‘Sapere aude’ om het met de woorden van Kant te zeggen, Kant die gisteren ineens uit het niets in de media opdook door twee jongeren die handgemeen raakten door een meningsverschil over de filosoof. En ineens zit Kant mee aan tafel in Reyers laat. Maar dit terzijde.

Gelukkig leven wij binnen de VM in een gemeenschap waar de band met de Verlichting nog tastbaar is. Hier valt de tijd een beetje stil, hechten we belang aan tradities en rituelen maar moeten we ook de ogen open houden, waakzaam zijn en gericht op de omringende complexe wereld en mee strijden tegen de complete instorting van het systeem. Dat vereist een andere instelling van de mens zoals Stephane Hessel al voorstelde maar zoals ook Jorge Semprun in zijn Huizinga-lezing aangaf in 1999: “De twintigste eeuw heeft in het teken gestaan van het vraagstuk van verandering van de samenleving, dan zou het heel goed mogelijk zijn dat de eenentwintigste eeuw zal worden beheerst door het vraagstuk van verandering van de soort.”